Dzisiaj mija 30 lat od momentu wysłania teleskopu Hubble’a w przestrzeń kosmiczną. Wspólnego dzieła naukowców z NASA oraz ESA, który przyczynił się do wielu odkryć naukowych. Został on wyniesiony na orbitę przez prom kosmiczny Discovery 24 kwietnia 1990 roku, podczas misji STS-31. Od momentu jego uruchomienia teleskop stał się jednym z najważniejszych przyrządów w historii astronomii.
Z tej okazji NASA przygotowała specjalną stronę, na której każdy może sprawdzić, jaki obiekt był obserwowany przez teleskop w dniu Twoich urodzin. Wystarczy wejść na stronę https://www.nasa.gov/content/goddard/what-did-hubble-see-on-your-birthday , a następnie wybrać miesiąc i dzień. Aplikacja natychmiast pokazuje zdjęcie obiektu, który w danym dniu obserwował teleskop oraz krótką ciekawostkę.
Pomysł na umieszczenie teleskopu w przestrzeni kosmicznej i wyniesienia go przez rakietę powstał już w 1923 roku. Zaproponował to Hermann Oberth w swojej rozprawie doktorskiej „Die Rakete zu den Planetenräumen” („Rakietą w przestrzeń międzyplanetarną”). Jednak historia Hublle-a rozpoczyna się dopiero w 1946 roku, kiedy to astronom Lyman Spitzer napisał referat, w którym rozważał praktyczną wyższość obserwatoriów pozaziemskich nad tymi umieszczonymi na powierzchni planety. Tytuł referatu brzmiał „Astronomical Advantages of an Extra-Terrestrial Observatory” („Zalety pozaziemskiego obserwatorium astronomicznego”).
Budowę samego HST (Hubble Space Telescope) udało się rozpocząć dopiero w latach 70 XX wieku. Niestety ze względu na problemy techniczne, finansowe oraz w głównej mierze przez katastrofę promu kosmicznego Challanger dokończenie projektu było odkładane. Do momentu wznowienia lotów wahadłowców części HST musiały być przechowywane w specjalnych pomieszczeniach, przez co koszty jego budowy rosły z roku na rok. Po wznowieniu lotów w 1988 roku zaplanowano wystrzelenie teleskopu na rok 1990. Po wielu latach w końcu 24 marca 1990 roku podczas misji STS-31, prom Discovery umieścił HST na orbicie.
Pierwsze światło HST zarejestrował niecały miesiąc po starcie, czyli 20 maja 1990 roku. Jako pierwszy obiekt obserwacji wybrano gromadę otwartą NGC 3532 znajdującą się w gwiazdozbiorze Kila. Do zarejestrowania obrazu została wybrana szerokokątna kamera WF/PC. Otrzymany obraz nie był jakoś bardzo efektowny, ani nie miał zbyt wielkiej wartości naukowej. Potwierdzał jedynie, że teleskop działał i już sam ten fakt czynił go wyjątkowym. Niestety moment chwały przyćmił fakt, że z wykonanym zdjęciem było coś nie tak.
Po dokładniejszej analizie okazało się, że główne zwierciadło miało niewłaściwy profil powodując aberracje sferyczną. Spowodowało to, że możliwości teleskopu znacznie odbiegały od oczekiwanych. HST jest jedynym teleskopem, który może być serwisowany przez astronautów, dlatego też już w 1993 roku została wysłana pierwsza misja serwisowa, która miała m.in zainstalować moduł COSTAR. Jego zadaniem było skorygowanie obrazu, niwelując tym samym błędne działanie głównego zwierciadła. Pierwotnie w celu naprawy rozważano również ściągnięcie teleskopu z powrotem na Ziemię, jednak możliwość naprawy na orbicie okazała się wystarczająca i dlatego wybrano właśnie ten wariant. W sumie zostało wysłanych 5 misji serwisowych, które miały na celu wymianę części sprzętu na nowocześniejszy lub naprawę poważniejszych usterek.
Dzięki pracy teleskopu Hublle’a udało się rozwikłać wiele problemów astronomicznych czekających na rozwiązanie wiele lat. Dostarczył również materiałów, które wymagają wyjaśnienia i opracowania nowych teorii. Jedną z głównych misji teleskopu był dokładniejszy pomiar odległości od Cefeid. Była ona potrzebna do dokładniejszego określenia stałej Hubble’a, która to określa tempo rozszerzania się Wszechświata, proporcjonalnie do jego wieku. Do momentu pomiaru błąd oszacowania wynosił około 50%, natomiast po wykonaniu pomiarów zmniejszył się do zaledwie 10%. HST, pomógł również w odkryci, że tempo rozszerzania się Wszechświata, jak powszechnie sądzono, nie maleje lecz przyśpiesza. Teoria ta została później potwierdzona również przez naziemne obserwatoria.
Zdjęcia wysokiej jakości, jakie dostarczał HST pomogły również w potwierdzeniu hipotezy z lat 60 XX wieku, która zakładała, że w centrach niektórych galaktyk znajdują się czarne dziury. Dzięki jego obserwacjom udało się udowodnić, że praktycznie każda galaktyka posiada w centrum masywną czarną dziurę, a same czarne dziury, które były tylko hipotezą występują powszechnie we Wszechświecie.
Zaledwie kilka miesięcy po tym jak pierwsza misia serwisowa przywróciła pełną sprawność teleskopu miało miejsce zderzenie komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem, dzięki teleskopowi udało się zrobić zdjęcie komety. Dzięki bardzo dobrej ostrości zdjęć został użyty również do do badań znajdujących się na obrzeżach układu słonecznego, m.in Plutona.
Innymi ciekawymi odkryciami dokonanymi na podstawie informacji zebranych przez HST były dyski protoplanetarne, powstały dowody na istnienie planet pozasłonecznych. W 2001 roku udało się nawet wykryć atmosferę na planecie HD 209458 b, która okrąża gwiazdę podobną do Słońca i znajduje się około 150 lat świetlnych od nas. Później udało się również zbadać skład chemiczny planety, która okazała się być gazowym olbrzymem podobnym do Jowisza.
Teleskopowi Hubble’a zawdzięczamy również fotografie niewielkich obszarów nieba, które są najdalej sięgającymi zdjęciami wykonanymi w świetle widzialnym. Ukazane są na nich galaktyki odległe od nas o miliardy lat świetlnych. Ich analiza przyczyniła się do powstania wielu prac naukowych rzucających zupełnie nowe spojrzenie na Wszechświat oraz jego początki.
Teleskop przy pomocy misji serwisowych powinien poprawnie działać nie dłużej niż do 2030 lub maksymalnie do 2040 roku. Dość często Kosmiczny Teleskop Jamessa Webba jest opisywany jako następna Hubble’a, jednak będzie on prowadził obserwacje głównie w świetle podczerwonym, jednak prawdziwym następcą HST może być projektowany teleskop ATLAS.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a
Zdjęcia: https://pl.wikipedia.org/
